چگونه وضو بگيريم؟

مسأله  : براى انجام وضو، انسان بايد ابتدا صورت را و سپس دست راست و بعد از آن دست چپ را بشويد، آنگاه با رطوبتى كه از آب وضو در كف دست مانده است، سر را مسح كند; يعنى دست را بر آن بكشد و سپس پاى راسـت و در آخر پاى چپ را مسح نمايد.

نمازگزار بايد قبل از انجام نماز، وضو گرفته و خود را براى انجام اين عبادت بزرگ آماده كند.
در برخى از موارد علاوه بر وضو بايد غسل هم انجام دهد; يعنى تمام بدن را بشويد و هرگاه نتواند وضو بگيرد يا غسل كند، بايد به جاى آن عملِ ديگرى به نام «تيمّم» انجام دهد كه در اين قسمت با احكام هريك آشنا خواهيد شد.

چگونه وضو بگيريم؟

مسأله  : براى انجام وضو، انسان بايد ابتدا صورت را و سپس دست راست و بعد از آن دست چپ را بشويد، آنگاه با رطوبتى كه از آب وضو در كف دست مانده است، سر را مسح كند; يعنى دست را بر آن بكشد و سپس پاى راسـت و در آخر پاى چپ را مسح نمايد.

توضيح اعمال وضو

شـستـن

مسأله  : در وضو انسان بايد ابتدا صورت را از جايى كه موى سر روييده تا آخر چانه، از بالا به پايين بشويد و براى آنكه يقين كند مقدار واجب را شسته، بايد كمى اطراف صورت را هم بشويد.
مسأله  : بعد از شستن صورت، بايد دست راست و بعد از آن دست چپ را از آرنج تا سر انگشتها بشويد.
مسأله  : براى آنكه يقين كند آرنج را كاملاً شسته، بايد مقدارى بالاتر از آرنج را هم بشويد.
مسأله  : كسى كه پيش از شستن صورت، دست هاى خود را تا مچ شسته است، هنگام وضو بايد تا سر انگشتان را بشويد، و اگر فقط تا مچ را بشويد، وضويش باطل است.

مــسح

مسأله  : يك قسمت از چهار قسمت سر كه بالاى پيشانى است (جلوى سر) جاى مسح مى باشد.
مسأله  : مسح سر، بايد به مقدارى باشد كه اگر كسى ببيند، بگويد مسح كرد.
مسأله  : احتياط مستحب است سر را به پهناى سه انگشت بسته و طول يك انگشت مسح كند.
مسأله  : لازم نيست مسح سر بر پوست آن باشد، بلكه بر موى جلوى سر هم صحيح است. ولى كسى كه موى جلوى سراو به اندازه اى بلند است كه اگر مثلا شانه كند روى قسمتى از پيشانى بريزد يا به جاهاى ديگر سر برسد، بايد بيخ موها را مسح كند يا فرق سر را باز كرده پوست سر را مسح نمايد. و اگر موهايى را كه به صورت مى ريزد يا به جاهاى ديگر سر مى رسد جلوى سر جمع كند و بر آنها مسح نمايد يا بر موى جاهاى ديگر سر كه جلوى آن آمده مسح كند، باطل است.

مسأله  : پس از مسح سر، بايد با رطوبتى كه از وضو بر كف دست باقيمانده است، روى پاها را از سر يكى از انگشتها تا برآمدگى روى پا مسح كند، و احتياط واجب آن است كه تا مفصل (جايى كه پا خم مى شود) را نيز مسح كند.
مسأله  : در مسح بايد دست را بر سر و پاها بكشد و اگر دست را نگه دارد و سر يا پا را به آن بكشد وضو باطل است. ولى اگر موقعى كه دست را مى كشد سر يا پا مختصرى حركت كند اشكال ندارد.
مسأله  : اگر براى مسح رطوبتى در كف دست نمانده باشد، نمى تواند دست را با آب خارج تر كند، بلكه بايد از اعضاى ديگرِ وضو; مثلاً صورت، رطوبت بگيرد و با آن مسح كند.
مسأله  : رطوبت دست بايد به قدرى باشد كه بر سر و پا اثر بگذارد.
مسأله  : محل مسح (سر و روى پاها) بايد خشك باشد، بنابراين اگر جاى مسح تَر باشد، بايد آن را خشك كرد ولى اگر رطوبت آن به قدرى كم باشد كه مانع از تأثير رطوبت دست برآن نباشد، اشكالى ندارد.مسأله  : بين دست و سر يا پاها بايد چيزى مانند چادر و كلاه، يا جوراب و كفش فاصله نشود، هر چند بسياررقيق و نازك باشد و رطوبت به پوست برسد (مگر در حال ناچارى).
مسأله  : اگر بين كارهاى وضو به قدرى فاصله شود كه وقتى مى خواهد جايى را بشويد يا مسح كند رطوبت جاهايى كه پيش از آن شسته يا مسح كرده خشك شده باشد، وضو باطل است. و اگر فقط رطوبت جايى كه جلوتر از محلى است كه مى خواهد بشويد يا مسح كند خشك شده باشد; مثلا موقعى كه مى خواهد دست چپ را بشويد رطوبت دست راست خشك شده باشد و صورت تَر باشد، بهتر آن است كه دوباره وضو را از سر بگيرد.

مسأله  : با بودن شرايط زير، وضو صحيح و با نبودن حتّى يكى از آنها وضو باطل است:
1 ـ آب وضو پاك باشد (نجس نباشد).
2 ـ آب وضو مباح باشد (غصبى نباشد).
3 ـ آب وضو مطلق باشد (مضاف نباشد).
4 ـ ظرف آب وضو مباح باشد (به شرحى كه خواهد آمد).
5 ـ ظرف آب وضو طلا و نقره نباشد (به شرحى كه خواهد آمد).

6 ـ اعضاى وضو پاك باشد.
7 ـ مانعى از رسيدن آب به اعضاى وضو نباشد.
8 ـ با قصد قربت و بدون ريا وضو بگيرد.
9 ـ ترتيب را رعايت كند. (به همان صورت كه در اعمال وضو گذشت).
10 ـ مُوالات را رعايت كند. (بين اعمال وضو فاصله نيفتد).
11 ـ در كارهاى وضو از ديگرى كمك نگيرد.
12 ـ استعمال آب براى او مانعى نداشته باشد.
13 ـ براى وضو گرفتن وقت باشد.

توضيح شرايط وضو

مسأله  : وضو با آب نجس و مضاف باطل است، خواه بداند آن آب نجس يا مضاف است يا نداند و يا فراموش كرده باشد.
مسأله  : آب وضو بايد مباح باشد، بنابر اين در موارد زير وضو باطل است:
* وضو گرفتن با آبى كه صاحب آن راضى نيست.
* آبى كه معلوم نيست صاحب آن راضى است يا نه.
* آبى كه وقف افراد خاصى است، براى غير آن افراد; مانند حوض برخى از مدارس كه وقف محصلين همان مدرسه است و وضوخانه بعضى از مساجد كه وقف كسانى است كه در آنجا نماز مى خوانند.

مسأله  : وضو گرفتن از نهرهاى بزرگ، گرچه انسان نداند صاحبان آنها راضى هستند يا نه اشكال ندارد. امّا اگر صاحبان آن از وضو گرفتن جلوگيرى كنند، احتياط واجب آن است كه با آب آنها وضو نگيرد.

مسأله  : اگر آب در ظرف غصبى باشد و آب ديگرى نباشد، بايد تيمم كرد و اگر كسى با آن آب وضو بگيرد، وضويش باطل است.
مسأله  : اعضاى وضو; يعنى صورت، دستها و پاها در موقع شستن و مسح بايد پاك باشد.
مسأله  : اگر چيزى بر صورت يا دستها باشد كه از رسيدن آب به آن جلوگيرى كند، براى وضو بايد برطرف شود.
مسأله  : اگر چيزى بر اعضاى مسح (جلوى سر و روى پاها) باشد هرچند از رسيدن آب جلوگيرى نكند، بايد برطرف شود، زيرا بين دست و محل مسح نبايد چيزى فاصله شود.
مسأله  : خط قلم خودكار و لكه هاى رنگ و چربى و كِرِمْ در صورتى كه رنگ بدون جِرم باشد، مانع وضو نيست، ولى اگر جِرم دارد و روى پوست را گرفته باشد، بايد برطرف شود.
مسأله  : اگر مى داند چيزى بر اعضاى وضو چسبيده ولى نمى داند كه از رسيدن آب جلوگيرى مى كند يا نه، بايد آن را برطرف كند يا آب را به زير آن برساند.
مسأله  : كارهاى وضو بايد بدين ترتيب انجام شود: اوّل صورت، بعد دست راست و سپس دست چپ را بشويد و بعد از آن سر و بعد پاها را مسح كند و بنابر احتياط واجب بايد پاى راست را پيش از پاى چپ، مسح كند اگر به اين ترتيب وضو نگيرد، باطل است.
مسأله  : موالات; يعنى پشت سر هم انجام دادن و فاصله نينداختن بين اعمال وضو.
مسأله  : اگر بين كارهاى وضو به قدرى فاصله شود كه وقتى مى خواهد جايى را بشويد يا مسح كند رطوبت جاهايى كه پيش از آن شسته يا مسح كرده، خشك شده باشد، وضو باطل است.
مسأله  : كسى كه مى تواند اعمال وضو را انجام دهد، نبايد از ديگرى كمك بگيرد، پس اگر شخص ديگرى صورت و دست او را بشويد و يا مسح او را انجام دهد، وضو باطل است.
مسأله  : كسى كه نمى تواند وضو بگيرد، بايد به كمك شخص ديگر وضو بگيرد ولى خود او و كسى كه او را وضو مى دهد، هر دو بايد نيّت وضو كنند.
مسأله  : كسى كه مى داند اگر وضو بگيرد مريض مى شود يا اگر آب را به مصرف وضو برساند تشنه مى ماند، بنابر احتياط واجب نبايد وضو بگيرد. ولى اگر نداند كه آب براى او ضرر دارد، وضو بگيرد و بعد بفهمد كه ضرر داشته، وضويش صحيح است، اگرچه احتياط مستحب آن است كه با آن وضو نماز نخواند و تيمم كند و چنانچه با آن وضو نماز خواند، احتياط آن است كه دوباره آن را اعاده نمايد.

مسأله  : وضو بايد به قصد قربت انجام شود; يعنى براى انجام فرمان خداوند عالم وضو بگيرد و لازم نيست نيّت را به زبان آورد، يا از قلب خود بگذراند، بلكه همين مقدار كه مى داند وضو مى گيرد كافى است، بطورى كه اگر از او بپرسند: چه مى كنى؟ بگويد: وضو مى گيرم.

مسأله  : هرگاه وقت نماز به قدرى تنگ است كه اگر انسان بخواهد وضو بگيرد، تمام نماز يا قسمتى از آن بعد از وقت خوانده مى شود، بايد تيمم كند. ليكن اگر براى وضو و تيمم يك اندازه وقت لازم است، بايد وضو بگيرد.

وضوى جَبيره اى

دوايى كه بر زخم و مانند آن مى گذارند يا چيزى كه با آن زخم و شكستگى را مى بندند، «جَبيره» نام دارد.
مسأله  : شخصى كه بر اعضاى وضويش زخم يا شكستگى است، اگر بتواند بطور معمول وضو بگيرد، بايد چنين كند; مثلاً روى زخم باز است و آب برايش ضرر ندارد و يا روى زخم بسته است، ولى باز كردن آن امكان دارد و آب براى آن ضرر ندارد.
مسأله  : چنانچه زخم بر صورت يا دست است و روى آن باز است و آب ريختن روى آن ضرر دارد، بايد اطراف آن را بشويد و اگر كشيدن دست تر بر آن ضرر ندارد، دست تر بر آن بكشد.
مسأله  : در وضوى جبيره اى بايد جاهايى كه شستن يامسح آن امكان دارد بطور معمول بشويد يا مسح كند و جاهايى كه امكان ندارد، دستِ تر بر جبيره بكشد.

مسأله  : اگر زخم يا شكستگى در جلوى سر يا روى پاها (محل مسح) است و روى آن باز مى باشد، چنانچه نتواند آن را مسح كند، بايد پارچه پاكى رويش بگذارد و روى پارچه را با ترىِ آب وضو كه در دست مانده، مسح كند.
مسأله  : اگر در صورت و دستها چند جبيره باشد، بايد بين آنها را بشويد و اگر جبيره ها در سر يا روى پاها باشد، بايد بين آنها را مسح كند و در جاهايى كه جبيره هست، بايد به شيوه اى كه در جبيره بيان شد عمل كند.
مسأله  : كسى كه در كف دست و انگشتها جبيره دارد و در موقع وضو دست تر روى آن كشيده است، مى تواند سر و پا را با همان رطوبت مسح كند يا از جاهاى ديگر وضو رطوبت بگيرد.
مسأله  : اگر جبيره تمام صورت يا تمام يكى از دستها را فراگرفته باشد نيز احكام جبيره را دارد و وضوى جبيره اى كافى است و تيمم لازم نيست.
مسأله  : اگر جبيره تمام پهناى روى پا را گرفته، ولى مقدارى از طرف انگشتان و مقدارى از طرف بالاى پا باز است، بايد جاهايى كه باز است روى پا را و جايى كه جبيره است روى جبيره را مسح كند.
مسأله  : اگر جبيره بيشتر از معمول اطراف زخم را گرفته و برداشتن آن ممكن نيست، بايد به دستور جبيره عمل كند و بنابر احتياط واجب تيمم هم بكند و اگر برداشتن جبيره ممكن است، بايد آن را بردارد.

مسأله  : اگر در جاى وضو يا غسل چيزى چسبيده باشد كه برداشتن آن ممكن نيست يا به قدرى مشقّت دارد كه نمى توان تحمّل كرد، بايد به دستور جبيره عمل كند.
مسأله  : اگر جبيره نجس است يا نمى شود روى آن دستِ تر كشيد; مثلاً دوايى است كه به دست مى چسبد، پارچه پاكى روى آن بگذارد و دست تر روى آن بكشد.
مسأله  : غسل جبيره اى مانند وضوى جبيره اى است، ولى بنابر احتياط واجب بايد به طور ترتيبى بجا آورده شود نه ارتماسى و حتماً بايد با دست تَر روى جبيره كشيده شود و شستن آن كفايت نمى كند.

چيزهايى كه بايد براى آنها وضو گرفت

مسأله  : براى اين كارها انسان بايد وضو بگيرد:
* براى نماز واجب (به جز نماز ميّت).
* براى طواف واجب كعبه.
* براى رساندن جايى از بدن به نوشته قرآن.
مسأله  : اگر نماز يا طواف بدون وضو انجام شود، باطل است.
مسأله  : كسى كه وضو ندارد نبايد جايى از بدن خود را به نوشته قرآن برساند، ولى ترجمه آن اشكال ندارد.
مسأله  : كسى كه وضو ندارد خوب است جايى از بدن را به اسم خداوند به هر زبانى نوشته شده باشد، مانند: «خدا» «GOD» نرساند.

مسأله  : براى اين كارها وضو گرفتن مستحب است:
* رفتن به مسجد و حرم امامان.
* خواندن قرآن.
* همراه داشتن قرآن.
* رساندن جايى از بدن به جلد يا حاشيه قرآن.
* زيارت اهل قبور.

چيزهايى كه وضو را باطل مى كند

مسأله  : چيزهايى كه وضو را باطل مى كند عبارت است از:
* خارج شدن ادرار يا مدفوع يا باد معده و روده از انسان.
* خواب، به طورى كه گوش نشنود و چشم نبيند.
* چيزهايى كه عقل را از بين مى برد; مانند ديوانگى، مستى و بيهوشى.
* استحاضه زنان.
* آنچه سبب غسل شود; مانند جنابت و مَسّ ميّت.